Huiszoeking in Vaals
Import van politieke vervolging uit Duitsland.

Harde voetstappen op de trap, nadat er langdurig is aangebeld.
De politie stormt een woonhuis binnen en haalt alles overhoop.
Stapels papier, en vooral dozenvol floppies en de computer als
geheel verdwijnen in kartonnen verhuisdozen om te worden
afgevoerd. Henrike is op dat moment alleen thuis. Waar de heren
voor komen kan niemand haar meedelen. Zij vertelt wat ze gezien
heeft: 'Het waren Duitse politieagenten die de boel doorzochten.
Ze hadden van die plastic handschoenen aan. Hun Nederlandse
collega's stonden erbij en keken er naar.' 
Vijftien politieagenten, elf Nederlanders en vier Duitsers,
doorzochten op 11 december vorig jaar twee%nhalf uur lang het
huis van de Spanjaard Miguel Diaz en zijn vriendin de Duitse
Henrike in het Limburgse Vaals. Deze week buigt de rechtbank in
Maastricht zich over de rechtmatigheid van deze huiszoeking. De
Raadkamer moet beslissen of de inbeslaggenomen spullen naar
Duitsland mogen. 
Vanzelfsprekend is dat niet. De huiszoeking gebeurde in opdracht
van de Duitse justitie. De politie was op zoek naar aanwijzingen
dat Miguel Diaz iets te maken had met het Duitse blad Radikal.
Radikal is een links radikaal blad, vergelijkbaar met het
aktieblad Ravage en het vroegere bluf! in Nederland. 
Radikal werd in 1984 in Duitsland verboden en is toen ondergronds
gegaan. Sindsdien maken de Duitse justitie en politie jacht op
alles en iedereen die maar iets met Radikal van doen heeft.
Huiszoekingen, overvallen, gevangenisstraffen, de Duitse justitie
schuwt geen enkel middel om het marginale blaadje uit te roeien.
Radikal publiceerde in het verleden namelijk wel eens
verklaringen van revolutionaire groepen. En een keer een
handleiding voor het onklaar maken van treinseinen, als bijdrage
aan de discussie over de blokkades van transporten van nucleair
afval. Iedereen die maar iets met Radikal van doen heeft, wordt
daarom beschuldigd van lidmaatschap van een criminele vereniging
en ondersteuning van een terroristische organisatie, op grond van
opruiing. 
Een ware heksenjacht die zich -getuige de huiszoeking in Vaals-
lijkt uit te breiden naar Nederlands grondgebied. Een jacht waar
een politiek luchtje aan zit.
De vraag is nu waarom Nederland meewerkte aan de harde Duitse
aanpak van dit tijdschrift, dat in Nederland zelf niet verboden
is. Het blad is hier gewoon te koop. Het Fort van Sjakoo, een
linkse boekhandel in Amsterdam, verkoopt dertig . veertig
exemplaren van elk nummer van Radikal.

Het is niet de eerste keer dat de Nederlandse justitie om hulp
wordt gevraagd in verband met Radikal. Op 13 april 1984 vluchtte
de Berlijnse journalist Hans Jurg Schumacher naar Nederland. Het
was duidelijk dat hij ieder moment gearresteerd kon worden, hij
verzorgde de layout van het geruchtmakende blad. Een jaar eerder
waren Michael Kl"ckner en Benny H"rlin in Duitsland opgepakt. 
Schumacher: 'Die twee hadden helemaal niets met het blad te
maken, met het schrijven van artikelen, of met de organisatie.
Ze waren alleen formeel de uitgevers. Ze zijn uiteindelijk wel
veroordeeld tot een gevangenisstraf van 39 maanden. Dat was voor
mij een reden te vluchten.' 
Omdat Duitsland zijn uitlevering eiste, vroeg Hans J?rgen
Schumacher in Nederland asiel aan. 'Het komt bijna nooit voor dat
een onderdaan van een Westeuropees land hier om politieke redenen
als vluchteling erkend wil worden', zegt Arnoud Willems, destijds
de advocaat van Schumacher. 'In dit geval hebben we het toch
gedaan, omdat Schumacher werd verdacht van een drukpersdelict.
Radikal was een blad dat aandacht besteedde aan groeperingen die
het geweld niet schuwden en daar werden artikelen over afgedrukt.
De Duitse justitie zag dat als de ondersteuning van een
terroristische vereniging en Radikal zag dat als een mogelijkheid
om gebruik te maken van hun journalistieke vrijheid.' Het
uitleveringsverdrag was gebaseerd op een opsporingsbevel. De
strafbare feiten waar Schumacher van verdacht werd waren het
ondersteunen of deelnemen aan een terroristische vereniging en
opruiing. Daar heeft de rechtbank van Amsterdam zich in 1985 over
gebogen. De verdediging had allerei getuigen opgeroepen. Willems:
'Gezaghebbende journalisten als Henk Hofland en Martin van
Amerongen hebben het blad bekeken, gelezen en beoordeeld. Ze
kwamen tot de conclusie dat het hier een journalistiek product
betrof. Volgens hen lag het binnen de grenzen van de
journalistieke vrijheid om dergelijke artikelen te schrijven.'
De rechtbank achtte uitlevering niet toelaatbaar voor deelname
aan een terroristische vereniging, wel voor het delict opruiing.
Voordat de Hoge Raad toekwam aan de behandeling van het beroep,
trok Duitsland het uitleveringsverzoek in. De Duitse autoriteiten
zaten er niet op te wachten dat een naburig land zo opelijk
afstand zou nemen van vervolging van journalisten die betrokken
waren bij een dergelijk blad. De zaak liep met een sisser af.
Hans J?rgen Schumacher keerde in 1988 terug naar Duitsland en
heeft nooit meer last gehad van zijn radikale verleden. Hij werkt
nu als communicatie-adviseur voor Duitse ondernemingen. Kl"ckner
en H"rlin ontliepen hun gevangenisstraf door zich verkiesbaar te
stellen voor het Europees Parlement. Eenmaal gekozen voor de
fraktie van de Gr?nen weigerde het Europees parlement het verzoek
van de Duitse autoriteiten hun parlementaire onschendbaarheid op
te heffen.

In 1995 was het weer raak. De Duitse politie deed op 55
verschillende plaatsen huiszoeking, in woningen en bij linkse
organisaties. Vier vermoedelijke redactieleden werden
gearresteerd, nog eens vier wisten te ontkomen en doken onder.
Zij meldden zich vorig jaar bij de politie. 
Deze acties waren het resultaat van een opsporingsonderzoek dat
sterk doet denken aan de jacht op de Rote Armee Faction, twee
decennia geleden. In juni 1993 wist de Duitse justitie een
bijeenkomst van de -ondergedoken- redactie in de Eifel af te
luisteren. Daarna stonden de vermoedelijke redactieleden
anderhalf jaar lang tot in de laatste hoek van hun leven onder
observatie. Er hingen verborgen camera's gericht op hun huis,
post werd geopend, telefoons afgeluisterd en zelfs het verkeer
op hun giro werd onder de loep genomen. Na hun arrestatie werden
de vier verdachten als ware terroristen behandeld. Ze zaten zes
maanden volledig ge<soleerd in Untersuchungshaft, een soort
verlengd voorarrest zonder dat justitie de verdenkingen hoeft te
bewijzen. Bij tussentijdse voorgeleidingen verschenen de vier
begeleid door machinegeweren, terwijl hand- en voetboeien hen
iedere bewegingsvrijheid ontnamen.
Ook nadien vonden nog talrijke huiszoekingen plaats bij mogelijke
medewerkers en ondersteuners van Radikal. De aanklacht was soms
bijna lachwekkend, een abonnement op het verboden blad gold als
voldoende betrokkenheid voor ongewenst bezoek. 
Een ander belangrijk jachtterrein van de Duitse autoriteiten is
Internet. Sinds de arrestaties van 1995 zijn op de site van de
Nederlandse Solidariteitsgroep Politieke Gevangenen een aantal
nummers van Radikal digitaal gepubliceerd. De pagina van de
Solidariteitsgroep is te vinden bij accesprovider Xs4all. Omdat
dreigen met gerechtelijke stappen tegen Xs4all niet hielp, hebben
de Duitsers geprobeerd de toegang tot de Radikal-site te
blokkeren. Dit kon alleen door alle verkeer tussen Xs4all en
Duitsland onmogelijk te maken, wat duizenden gebruikers van
Xs4all dupeerde. Uiteindelijk had de blokkade een volkomen
averechts effect. Voor voormalige hackers bij Xs4all was het
zoeken naar technische oplossingen om deze blokkade te omzeilen
een geweldige uitdaging. Bovendien weren er binnen de kortste
kereneen verspreid over de wereld meer dan vijftig zogenaamde
mirrors van de Radikal-site. Radikal geldt sedertdien als hSt
voorbeeld in de strijd tegen censuur op Internet.
En nog hebben de Duitse autoriteiten niet begrepen dat er op
Internet geen nationale grenzen bestaan. Ze probeerden het
andermaal in eigen land. In Berlijn werd Angela Marquardt, de
vice-voorzitter van de PDS (de voormalige communistische partij)
aangeklaagd voor ondersteuning van een terroristische vereniging.
Een paar dagen voor het proces werd haar huis doorzocht, en haar
computer grondig binnenstebuiten gekeerd. Omdat ze op haar
homepage een link, een verwijzing naar de pagina van Radikal
heeft. Dat was in juni van dit jaar.

De inval bij Miguel Diaz past naadloos in het patroon van
repressieve maatregelen tegen dit linkse blaadje. 
Toch werkten de Nederlandse autoriteiten ditmaal kritiekloos mee
met de Duitsers aan de huiszoeking in Vaals. Nederland deed dat
na een verzoek om rechtshulp vanuit Duitsland. Nederland is
volgens internationale verdragen verplicht om rechtshulp te
verlenen aan andere Europese landen, op voorwaarde dat het
strafbare feit hier ook strafbaar is. Weigeren mag alleen als het
gaat om zogenaamde politieke delicten. Als er een politiek
luchtje aan de zaak zit moet dit eerst aan de minster worden
voorgelegd. Bij de huiszoeking in Vaals is dat niet gebeurd. Dat
zit rechter-commissaris Hoekstra, die verantwoordelijk is voor
de huiszoeking, niet lekker. Dat blijkt uit een interne brief van
17 december vorig jaar van de rechter-commissaris, aan de
behandelend officier van justitie Geuns. Hoekstra nam de zaak
over na de huiszoeking en heeft zo zijn twijfels. Hij moet de
Raadkamer verlof vragen voor de overdracht van de inbeslaggenomen
spullen aan Duitsland. Normaliter is dat niet meer dan een
formaliteit, maar in dit geval wil de rechter-commissaris
hiervoor niet zonder meer de verantwoordelijkheid op zich nemen.
Hoekstra schrijft aan het OM: 'Het probleem is natuurlijk of het
hier gaat om een vervolging in Duitsland in verband met de
staatkundige overtuiging van de betreffende verdachte. En of het
hier niet gaat om een geval waarvoor machtiging van de Minister
van Justitie vereist was. Of dat het niet verstandiger was
geweest het Ministerie minstens vooraf te consulteren.' Het
Limburgse OM krijgt de opdracht dat alsnog te doen.
De zaak kwam eind vorig jaar in de publiciteit. De Tweede
Kamerfractie van Groen Links stelde Kamervragen over het
politieke karakter van de huiszoeking in Vaals. Minister
Sorgdrager antwoordde: 'Ik ben van mening dat de onderhavige
feiten waarvoor rechtshulp wordt verzocht, niet zijn te
beschouwen als feiten van politieke aard.' Maar ze zegt ook: 'In
dit geval ware het beter geweest dat overleg was gepleegd
alvorens tot uitvoering van het verzoek was overgegaan.' De
Minister zal de hoofdofficier van justitie in Maastricht aldus
berichten. Het Limburgse OM wordt alweer op de vingers getikt. 

En er zijn meer vraagtekens te zetten bij het Duitse
rechtshulpverzoek. Miguel Diaz wordt ervan verdacht zich schuldig
te hebben gemaakt aan zowel een terroristische als een criminele
organisatie. Dit alles door mee te werken aan een aantal nummers
van Radikal. Maar de onderbouwing van dit verhaal is bijzonder
vaag. Uit het Duitse rechtshulpverzoek aan de rechtbank van
Maastricht: 'De op 13 juni 1995 en 19 december 1995 bij een
huiszoeking inbeslaggenomen bewijsstukken laten zien dat de
beschuldigde Miguel Diaz zich bezig heeft gehouden met de
productie resp. distributie van de uitgave 151, 152 en 153' en:
'Er is een handgeschreven briefje gevonden waarop staat dat de
persoon met de codenaam Hans te bereiken is onder telefoonnummer
xxx. Dat is het aansluitnummer van een vereniging in Vaals.
Volgens de Kamer van Koophandel is Miguel Diaz een van de
bestuursleden van deze vereniging. Bij codenaam Hans gaat het dus
om Miguel Diaz.'
De vereniging waar het rechtshulpverzoek op doelt lijkt iets heel
erg geheimzinnigs. In werkelijkheid gaat het hier om een
woongroepenvereniging, opgericht voor de gezamelijk aankoop van
een huis. Miguel Diaz zelf denkt dat de Duitse justitie bij hem
terecht is gekomen vanwege zijn activiteiten in een van de
solidariteitsgroepen die zijn opgericht na de huiszoekingen in
Duitsland in 1995.
Strafrechtdeskundige professor R?ter is niet te spreken over
argumenten die de Duitse justitie heeft aangevoerd voor het
rechtshulpverzoek. 'De mededeling aan de Nederlandse justitie 'we
hebben veel tegen die man, en dan moeten we nog even kijken', zou
?k niet zonder meer geloven. In dit soort zaken is de Duitse
justitie opgefokt, radikaal (van haar kant) en pleegt dwars door
de justiti%le hekken te gaan. Als ik rechter-commissaris was
geweest, had ik die bewijsmiddelen graag willen zien. Eerlijk
gezegd denk ik dat ze -behalve het telefoonnummer van Diaz dat
ze bij die andere verdachte hebben gevonden- niets of nauwelijks
iets hebben. 
Die huiszoeking is niet aangevraagd om verder bewijs te
verkrijgen tegen iemand die al verdacht is, maar om
bewijsmateriaal te verzamelen waardoor iemand verdacht wordt. En
dan mag je geen huiszoeking doen.'
Een fishing expedition heet dat in vaktermen, en dat hoort niet. 
Nederland importeert buitenlandse opvattingen over opsporing door
de toenemende internationale samenwerking, waarschuwt R?ter. Via
rechtshulpverzoeken gaan voor de vervolging van Radikal hier
Duitse normen gelden. "Dat betekent dat de meest repressieve
opvattingen telkens aan jouw minder repressieve opvattingen gaan
knabbelen. Je zal er dus veel aan moeten doen om jouw aanpak bij
die andere landen te propageren."

Aan de beoordeling van de rechtmatigheid van de huiszoeking is
de Limburgse rechtbank nog niet toegekomen. Pas deze week moet
Miguel Diaz verschijnen voor de Raadkamer, bijna een jaar na de
gebeurtenissen in Vaals.
In de tussentijd is er veel gebeurd dat van invloed is op deze
zaak. De rechtszaak tegen de vier verdachten in Duitsland nam een
verrassende wending. De rechtbank in Koblenz deed een principi%le
uitspraak: medewerkers van Radikal kunnen niet vervolgd worden
als leden van een criminele vereniging. Omdat het kenmerk daarvan
is het plegen van een strafbaar feit - en niet het oproepen
daartoe. Ook ondersteuning van een terroristische organisatie was
volgens de rechter niet van toepassing op Radikal. Bovendien ging
het bij die ondersteuning, en bij de oproep tot strafbare feiten
of goedkeuring ervan, om drukpersdelicten die allang verjaard
zijn. Begin september werden de vier hoofdverdachten aldus
voorlopig vrijgesteld van verdere rechtsvervolging. De deal is
dat ze in ruil daarvoor afzien van schadevergoeding voor de zes
maanden hechtenis. 
Eerder werd in Berlijn Angela Marquardt vrijgsproken van
ondersteuning van een criminele vereniging, bij gebrek aan
bewijs. De link op haar homepage all''n was onvoldoende voor een
veroordeling. 

De Raadkamer moet beslissen of het inbeslaggenomen
bewijsmateriaal aan de Duitsers overgedragen mag worden. Miguel
Diaz ging in beroep tegen deze uitlevering van zijn spullen. Zijn
advocaat, Ties Prakken, vindt dat de Limburgers wel erg makkelijk
omgaan met Duitse rechtshulpverzoeken. In eerste instantie lag
er niet eens een verzoek tot uitlevering van het bewijsmateriaal.
Pas na een boze brief van Prakken hebben de Duitsers alsnog zo'n
officieel stuk geproduceerd. Buitenlandse opsporingsambtenaren
mogen alleen bij huiszoekingen aanwezig zijn om aanwijzingen te
geven. De vriendin van Miguel, Henrike, kan getuigen dat de
Duitse politieagenten in Vaals het eigenlijke werk deden. En dat
mag niet. 
Nog zo'n voorbeeld. Een paar maanden na de inval wilde Miguel
zijn computer terug. Hij kon zonder niet studeren. De rechter-
sommissaris ging accoord, maar het openbaar ministerie had geen
tijd om de floppies en de files te kopi%ren. Of het goed was dat
de Duitse politie dat deed. Ties Prakken: 'Dat ging wel heel ver.
Er is nog niet eens toestemming voor de uitlevering van de
spullen! Al deze aanwijzingen doen mij vermoeden dat de Duitsers
allang inzage hebben gehad.'
Het belangrijkste bezwaar van Ties Prakken is de toetsing van de
dubbele strafbaarheid. Bij een rechtshulpverzoek kijkt Justitie
of het strafbare feit waarvoor de huiszoeking wordt verricht in
Nederland ook in het wetboek staat. Bij Radikal ligt dat niet zo
eenvoudig. Met de uitspraak over het asielverzoek van Schumacher
is er al wat jurisprudentie. De rechtbank bepaalde dat het
plaatsen van een claimbrief naar Nederlands recht geen
ondersteuning van een terroristische vereniging is, maar een
proeve van journalistieke arbeid. Pikant detail: zelfs de Duitse
geheime dienst, de Verfassungsschuz publiceert tegenwoordig
complete recente verklaringen van de RAF op haar Internet-site. 
Het werven voor een terroristische organisatie is in Nederland
niet strafbaar, en het 'billijken van strafbare feiten' ook niet.
Ties Prakken: 'Het enige dat blijft staan is, net als bij
Schumacher, het feit van opruiing. Maar juist daarover heeft de
rechtbank in Koblenz zich heel duidelijk uitgesproken. Het
oproepen tot overtreding van de wet valt niet onder de
strafbaarheid van een criminele vereniging.' 
Deze beslissing zou de zitting bij de Raadkamer overbodig moeten
maken. Het verwondert Ties Prakken in hoge mate dat het
uitleveringsverzoek niet is ingetrokken. 'Het is een schandaal
dat ze niet inbinden.'